16.06.2015-­‐22.06.2015

•

No:

25

KAZAKİSTAN’DA KAYAGAZI ÇIKARMA ÇALIŞMALARI: ÇEVRESEL ETKİLER

Günümüzde dünya enerji sektörü

yeni bir teknolojik gelişme sürecine

girmiştir. Yatay sondaj yönteminin

çok kademeli hidrolik kırma ve proppant

ekleme yöntemleriyle birlikte

kullanılması, kayagazı gibi geleneksel

olmayan hidrokarbon kaynaklarının

ticari üretiminin başlatılmasına

imkan tanımıştır. ABD örneğini takiben

yüksek miktarda doğal gaz tüketicisi

ülkeler, topraklarında doğal gaz

yatakları aramaya başlamışlardır.

2014 yılında Kazakistan’ın üst düzey

yöneticileri, kayagazına yönelik jeolojik

araştırmaların yapılmasının planlandığını

duyurmuşlardır. Kayagazı

yataklarının geliştirilmesinin, Kazakistan’ın

dünyada en fazla enerji

üreten ilk 10 ülke arasına girmesini

sağlayacağı ifade edilmiştir. Bununla

birlikte, bazı çevre bilimi uzmanları,

Kazakistan’da geleneksel olmayan

kayagazı ve kömür kaynaklı metan

gazı üretiminin ülkenin ekosistemine

önemli ölçüde zarar vereceğini belirtmektedirler.

Kayagazı yataklarından üretilen

gazın bazı temel özellikleri olduğu

belirtilmelidir. Kaya gazı yataklarının

yüksek yoğunluğuna ve gücüne bağlı

olarak gazın rezervuardan

salınmasını sağlayacak tek teknoloji

hidrolik kırma teknolojisidir. Tortulu

şist nispeten düşük geçirgenliğe

sahip olduğundan bir kuyu defalarca

kırılmalıdır. Dolayısıyla, kayagazının

çıkarılması toprağın altını ve çevresindeki

ekosistemi ciddi şekilde etkilemektedir.

Günümüzde Kazakistan’ın karşı

karşıya olduğu en ciddi çevresel

problemler toprağın bozulması ve

arazilerin fakirleşmesidir. Şu anda,

Kazakistan’a ait toprakların %76’sı

çölleşme sürecindedir. Maden kaynaklarının

aktif olarak geliştirildiği

alanlarda yüksek ölçüde çölleşme

problemi gözlemlenmiştir. Aynı zamanda,

bu alandaki dünya örnekleri

göstermektedir ki kayagazı sondajı

ve üretimi büyük miktarda özel teçhizata

ve altyapıya – araçlar, su depoları,

kimyasal maddeler, propantlar

ve diğer araçlar- ihtiyaç duymaktadır.

Ancak kimyasal maddelerden yayılan

sızıntılar, aşındırıcı (korosif) bileşikler

ve kırılmada kullanılan sıvının geriye

doğru akması gibi nedenlerle bu

imkanların kullanımı, çevreye ciddi

zararlar vermektedir. Dolayısıyla,

kırma işlemi sırasında kaçınılmaz

olarak oluşan çevre kirliliği, tarım için

uygun olmayan marjinal alanların

sayısının artmasına yol açmıştır.

Dikkate alınması gereken bir diğer

konu da su yetersizliğidir. Kullanıma

hazır su miktarı açısından Kazakistan,

Avrasya ülkeleri arasında suyun

en yetersiz olduğu ülkelerden biridir

ve Bağımsız Devletler Topluluğu

(BDT) ülkeleri arasında da en son

sırada yer almaktadır. Hem tarım ve

sanayiye yönelik hem de yurt içi su

arzına yönelik ihtiyaçların

karşılanması için su kaynakları ciddi

oranda yetersizdir. Bununla birlikte,

kayagazı üretim teknolojisi, aslında

çok fazla su kullanımı gerektiren bir

teknolojidir. Ortalama olarak, tek bir

kuyunun kırılması için bile 15 milyon

litre suya ihtiyaç duyulabilir. Bunun

yanı sıra, kayagazı üretimi, yerüstü

ve yeraltı sularının çeşitli zehirli gazlarla

(metan, etan, propan, vb.) ve

geriye doğru akan sıvının içindeki

kimyasal maddelerle kirlenmesine yol

açmaktadır.

Çevrebilimciler ayrıca, ülkedeki istenmeyen

radyasyon etkisine de

dikkati çekmektedirler. Hava-uzay

sanayinin (Baikonur Uzay Üssü)

faaliyetleri nedeniyle, Semipalatinsk

Test Alanı’nda yaşanan 400’den

fazla yerüstü ve yeraltı nükleer/

termonükleer patlamaların yanı

sıra yoğun oranda uranyum çıkarma

çalışmaları (dünyada bu alanda ilk

sırada), Kazakistan’da genel anlamda

radyasyonun ve radyoekolojik

güvenliğin kritik seviyeye ulaşmasına

neden olmuştur. Kayagazı üretimi

sırasında doğal radyoaktif radyonüklitler

ve kuyu sondajı sırasında bunların

yarılmış parçacıkları ortaya

çıkar. Örneğin, radon gazı tamamen

yüzeye çıkabilir ve evlere ve işyerlerine

sızabilir, böylece kolaylıkla

çalışanlar ve hatta tüm toplum için bir

radyasyon kaynağı haline gelebilir.

Günümüzde Kazakistan dünyada en

yüksek sera gazı salınımına sahip

ülkeler sıralamasında 23. sırada yer

almaktadır. Bu açıdan ayrıca BDT

ülkeleri arasında Rusya ve Ukrayna’dan

sonra 3. ve Orta Asya ülkeleri

arasında 1. sırada bulunmaktadır.

Kayagazı çıkarma çalışmalarının,

metan gazı ve diğer gazlarda

salınıma yol açtığı ve bu durumun

küresel ısınmaya neden olduğu dikkate

alındığında, Kazakistan’ın geniş

ölçekli bir kayagazı üretim faaliyetine

başlaması halinde bu durumun,

ülkedeki sera gazı salınımı üzerinde

olumsuz bir etkisinin oluşacağı

açıkça ortaya çıkmaktadır.

Dolayısıyla, uluslararası deneyimler,

geleneksel olmayan gazların (kaya

gazı ve kömür damarları) üretiminin,

çevre üzerinde özellikle jeolojik

yapılar, yeraltı ve yerüstü suları ve

toprak ve araziler üzerinde önemli bir

etki doğurduğunu göstermektedir.

Kayagazı yataklarının geliştirilmesi

ile ilişkili çevresel risklerin, hem çevre

kirliliğine ve doğal çevrenin bozulmasına

yol açtığını hem de en

kıymetli doğal kaynak olan suyun

geniş ölçüde tüketimine neden olduğunu

belirtmek gerekmektedir. Hidrolik

kırma teknolojilerinin kullanılmasının

ardından, zarar gören

ekosistemin yenilenmesi, sağlık

açısından zarar gören nüfusa tıbbi

destek sağlanması ve çevresel bozulmanın

yaşandığı bölgelerden

ayrılmak durumunda kalan nüfusun

başka bölgelere yerleştirilmesi için

büyük miktarda harcama yapılması

gerekecektir. Diğer yandan, teknoloji

gelişmeye devam etmektedir. Bu

açıdan, kayagazı endüstrisinin küresel

ölçekte daha fazla gelişmesi,

kayagazı üretiminin taşıdığı sosyal

ve çevresel risklerin çözümünde

sağlanan başarıya bağlı olacaktır. Bu

nedenle, Kazakistan öncelikle genelde

geniş ölçekli kayagazı ve kaya

petrolü üretimine ve özelde hidrolik

kırma teknolojisinin uygulanmasına

bağlı olarak enerji stratejisini açıkça

ortaya koymalıdır.

• Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro

Poroshenko Şubat 2014’de önceki

Cumhurbaşkanı Viktor Yanukovych’in

sınır dışı edilmesinin yasa

dışı olarak tanınması için Anayasa

Mahkemesi’ne başvurmuştur.

• Avrupa Konseyi (AK) Kırım

Yarımadası ve Sevastopol şehrine

yönelik yaptırımları 23 Haziran

2016 tarihine kadar resmi olarak

uzatmıştır. AK ayrıca Rusya’ya

yönelik yaptırımları 31 Ocak 2016

tarihine kadar 6 ay daha uzatma

kararı almıştır.

• İran Parlamentosu, ülkenin nükleer

konularını içeren tartışmalı

kanun teklifini çoğunluk kararıyla

kabul etmiştir. 199 oyla kabul edilen

kanun teklifi, İran hükümetine,

ülkenin nükleer alandaki başarılarını

ve haklarını koruma konusunda

yardım edecektir.

• Uluslararası Askeri Teknik Forum

Army-2015 Expo’nun açılış töreninde

Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir

Putin, Rusya’nın 2015’de

nükleer arsenale 40 yeni

kıtalararası balistik füze ekleyeceğini

duyurmuştur. Bu açıklama,

2015 sonu itibariyle Romanya’da

Aegis Ashore Balistik Füze Savunma

sistemi kuracak olan ve

Avrupa Aşamalı Uyum Yaklaşımı’nın

ikinci aşamasını tamamlayacak

olan ABD başta olmak

üzere NATO üyesi ülkeler tarafından

eleştirilmiştir.

• Yemen hükümeti ve Husi isyancılar

arasında Cenova’da düzenlenen

dolaylı uzlaşma görüşmelerinin

ilk turu bir çözüm bulunamadan

sona ermiştir.

Ekonomi, Finans ve Enerji

• St. Petersburg Uluslararası Ekonomi

Forumu’nda bir araya gelen

Rusya Enerji Bakanı Alexander

Novak ve Yunanistan Enerji Bakanı

Panagiotis Lafazanis Türk

Akımı projesi çerçevesinde doğal

gaz borularının devamının Yunanistan

topraklarında inşa edilmesine

ilişkin hükümetlerarası işbirliği

Mütabakat Anlaşması imzalamışlardır.

2016 yılında Yunanistan’da

başlanacak boruların inşası

süreci 2019 yılında tamamlanacaktır.

• Özbekistan Dış Ekonomik ilişkiler,

Yatırım ve Ticaret Bakanı Elyor

Ganiev ve Çin Ticaret Bakan

Yardımcısı Zhong Shan ‘’İpek Yolu

Ekonomik Kuşağı’’ projesi çerçevesinde

ticari ve ekonomik işbirliğini

genişletmeye yönelik bir Protokol

imzalamışlardır. Bu Protokol,

Çin-Özbekistan Hükümetlerarası

İşbirliği Komitesi’nin Shandong

Eyaleti’nde düzenlenen Üçüncü

Toplantısı’nda imzalanmıştır.

• Çin Huarong Enerji Limited Şirketi,

şirketin Kırgızistan Projesi kapsamındaki

36 yeni kuyunun sondajının

tamamlandığını ve günlük

olarak yaklaşık 737 varil petrol

üretiminin kaydedildiğini duyurmuştur.

• VI. Uluslararası Madencilik ve

Metalurji Kongresinde Kazakistan

Başbakan Yardımcısı Bakhytzhan

Sagintayev Kazakistan’ın titanyum

miktarının dünya titanyum miktarı

içindeki payının %20’ye

çıkarılacağını duyurmuştur. Planlanan

bu artış, Milli Plan ‘’5 Kurumsal

Reformun Uygulanmasında

100 Somut Adım’’’ın bir

parçası olarak uygulanacaktır.

• Avrupa Komisyonu, AB Makro-

Finansman Desteği (MFD) kapsamında

Kırgızistan’a 10 milyon

Avro tutarında yardımda bulunmuştur.

Bu miktar, Ekim 2013’de

AB tarafından onaylanan 30 milyon

Avro tutarındaki MFD programının

ilk dilimini oluşturmuştur.

• Kazakistan Enerji Bakanlığı’na

Bağlı Kömür Endüstrisi Dairesi

Müdür Yardımcısı Sovet Dambarbayev,

ülkenin, 2015 yılında 30

milyon tonun üzerinde ihracat kapasitesiyle

108,6 milyon tondan

fazla kömür üreteceğini belirtmiştir.

2014 yılında Kazakistan 107,6

milyon ton kömür üreterek yurt içi

kömür ihtiyacının tamamını

karşılamıştır.

• Türkmenistan Petrol ve Madeni

Kaynaklar Bakanlığı, Balkan Eyaleti’ndeki

Ekerem köyünde yeni bir

rafineri kurulması için fizibilite

çalışmalarının geliştirildiğini duyurmuştur.

Bu yeni rafineri, çevre

koruma ve ekolojik güvenlik

alanında uluslararası standartlara

uygun olarak inşa edilecektir.

• Özbekistan Bakanlar Kurulu 2015

yılı devlet tahıl alış fiyatlarını belirleyen

kararı onaylamıştır. Karara

göre, Özbekistan’da birinci sınıf ve

üçüncü sınıf makarnalık buğdayın

bir metrik tonunun alış fiyatı %10,1

oranında ve dördüncü sınıf makarnalık

buğdayın alış fiyatı %,

21,1 oranında arttırılmıştır.

Toplum ve Kültür

• Türkiye siyasi tarihinde 1993-2000

döneminde 9. Cumhurbaşkanlığı

görevini yerine getiren ve yarım

yüzyılı aşkın hayatında yedi kez

başbakanlık görevini de yürüten

Süleyman Demirel 91 yaşında hayata

veda etmiştir.

• Ukrayna’nın Çernobil yasak bölgesinde

radyoaktif atıkların saklanması

amacıyla yeni bir merkezi

depo kurulmuştur. Maliyeti İngiltere

ve AB tarafından karşılanan

depo, yaklaşık 17,5 milyon Avro’ya

mal olmuştur. Depoda 50 yıl

boyunca binlerce radyasyon atığı,

inşaat, mühendislik ve pek çok diğer

endüstriye ait yan ürünler saklanacaktır.

• Rusya Savunma Bakanlığı, Moskova,

Kaliningrad, Altay ve Primorsky’de

uzay gözlemlerinin

hassasiyetini arttıracak olan on

kompleksten fazla yeni nesil uzay

gözetleme sisteminin kurulacağını

duyurmuştur.

• Ermenistan hükümetinin hane

halkı elektrik fiyatlarını %17-22

oranında artırmasına tepki olarak

5,000’in üzerinde gösterici Erivan’da

toplanmıştır.

• Dünya genelinde Müslüman âlemi

18 Haziran itibariyle mübarek Ramazan

ayına girmiştir.

Politika, Dış İlişkiler ve Güvenlik

Prepared by Lidiya Parkhomchik, Hayal Ayca Simsek,

Zhuldyz Kanapiyanova.

Contributor: Bela Syrlybayeva, PhD.