Sayın Okuyucularımız,



Avrasya Araştırma Enstitiüsü olarak hazırladığımız e-bültenler aracılığıyla her hafta Avrasya Bölgesinde meydana gelen önemli gelişmeleri değerlendirmeyi ve öne çıkan haberleri sizlerle paylaşmayı düşünüyoruz.



Enstitümüz, Ahmet Yesevi Üniversitesine bağlı olarak 1 Ağustos 2014 tarihi itibariyle kurulan Almatı merkezli bir araştırma kurumudur. Amacımız, genelde Avrasya bölgesine, özelde bu bölgede yoğun olarak yaşayan Türk Dili konuşan Devlet ve Topluluklara ilişkin, ekonomi, finans, enerji, uluslararası ilişkiler, güvenlik, vb. alanlarda disiplinler arası özgün bilimsel araştırmalar yapmak, ilgili projeleri planlamak ve desteklemektir.



Enstitümüz uzmanlarının yanısıra, Enstitü dışından uzman görüşleri de alınarak hazırlanan e-bülten, e-posta aracılığıyla bölgedeki ve Türkiye'deki akademisyenlere, uzmanlara, bürokratlara ve politikacılara gönderilmektedir. Ekte, Hazar Denizinde çevre sorunlarının kısaca ele alındığı son sayımız yer almaktadır.



info@eurasianri.org adresine tüm yorum ve eleştirilerinizi gönderebileceğinizi ifade eder, saygılarımızı sunarız.



--

Nevzat SIMSEK, PhD

Institute Director

EURASIAN RESEARCH INSTITUTE

Mametova 48, Almali, 050004, Almaty/KAZAKHSTAN

Office : +7 727 279 97 94

Fax : +7 727 279 24 26

Mobile : +7 701 223 93 89

www.yesevi.edu.tr; www.eurasianri.org

nevzatsimsek53@gmail.com ; nevzat.simsek@deu.edu.tr

-***



10.03.2015--�]16.03.2015

.

No:

11

HAZAR DEN.Z.NDE CEVRE SORUNLARI

Hazar Denizi kendine ozgu bir cevre

sistemine ve zengin do.al kaynaklara

sahip dunyadaki, ic deniz diye

de adland.rabilece.imiz en buyuk

kapal. su kutlesidir. Dolay.s.yla, bu

alan ile ilgili konular Hazar Denizi�fne

k.y.s. olan ulkeler (Rusya, .ran,

Azerbaycan, Kazakistan ve Turkmenistan)

icin hayati oneme sahiptir.

Hazar Denizi cevre sa.l...na ilginin

artmas., be. k.y. ulkesi aras.nda

Hazar Bolgesi Deniz Ortam.n.n Korunmas.

icin Cerceve Anla.mas.�fn.n

kabul edilmesini (2003) ve imzalanmas.n.

(A.ustos 2006) sa.lam..t.r.

Tahran Anla.mas. olarak bilinen bu

anla.ma, Hazar Denizi ve bolgesine

ili.kin cevre koruma faaliyetlerinin

gercekle.tirilmesini amaclamaktad.r.

Bununla birlikte, bu anla.ma bilgilendirici

ozelli.inin otesinde Hazar bolgesi

ulkelerini, belirli yarg.sal duzenlemeler

iceren yeni usul ve

esaslar kabul edilmesine do.ru yonlendirmektedir.

Son bir kac y.lda Hazar Denizi�fne

k.y.s. olan ulkeler, Hazar Denizi

cevresiyle ilgili muzakere surecinde

daha aktif bir a.amaya gecmi.lerdir.

Cevre ile ilgili bu diyalo.un sonucunda,

.u belgeler imzalanm..t.r:

Petrol Kirlili.i ile Mucadelede Bolgesel

Haz.rl.k, Mudahale ve ..birli.i ile

ilgili Yonetmelik (Aktav, 2011), Kara

Kaynaklar. ve Faaliyetlerinden Kaynaklanan

Kirlili.e Kar.. Hazar Denizi�fnin

Korunmas. ile ilgili Yonetmelik

(Moskova, 2012) ve Biyolojik

Farkl.l.klar.n Korunmas. ile ilgili Yonetmelik

(A.kabat, 2014). Ayr.ca

2014 y.l.nda Astragan�fda duzenlenen

Dorduncu Hazar Zirvesi�fnde Hazar

Denizi�fnde Suyun ve Biyolojik Kaynaklar.n

Rasyonel Kullan.m. ve Korunmas.

ile ilgili anla.ma imzalanm..t.r.

Bu anla.ma cercevesinde

Hazar Denizi�fnde ya.ayan mersin

bal...n.n ticari amacla avlanmas.n.n

yasaklanmas. ile ilgili uygulama ba.lat.lm..t.r.

Bununla ilgili ilk oneriler

2010 y.l.nda Baku�fde duzenlenen

Ucuncu Hazar Zirvesi�fnde gundeme

gelmi.tir. Bununla birlikte, mersin

bal...n.n avlanmas.n.n yasaklanmas.yla

ilgili anla.maya var.lmas.,

Aral.k 2013�fde Astargan�fda duzenlenen

Hazar Denizi�fnin Akuatik Biyokaynaklar.

Komisyonu�fnun 34. toplant.s.ndan

sonra gercekle.mi.tir.

Tum bu geli.melere ra.men, objektif

ve subjektif cok say.da nedene ba.l.

olarak cevre ile ilgili problemlerin cozulmesi

pek mumkun olmam..t.r.

Ayr.ca ozellikle ongorulen cozumlerin

ulkelerin ulusal argumanlar. ile

cat..t... durumlarda, soz konusu

ulkelerin ekolojik problemlerle ilgili

nihai karar. vermeye haz.r olmad.klar.

gorulmektedir. Bu duruma

ac.k bir ornek olarak; Uluslararas.

Kapsamda Cevresel Etki De.erlendirmesi

Yonetmeli.i�fnin imzalanmas.nda

ya.anan gecikme verilebilir,

ki bu Yonetmelik, ulkelere Hazar

Denizi�fnin hukuki statusu ile ilgili bir

karara varmadan Trans Hazar Do.al

Gaz Boru Hatt. in.as. sorununu

cozebilme imkan. vermektedir.

Azerbaycan ve Turkmenistan, Trans

Hazar Do.al Gaz Boru Hatt.�fn.n

in.as. fikrini desteklemekte; ancak

Rusya ve .ran bu fikre .iddetle kar..

c.kmaktad.rlar. Bir yanda,

Turkmenistan ve Azerbaycan bu

boru hatt.n.n in.as.n. gercekle.tirmenin

kendi hukumranl.k yetkilerinde

oldu.una inanmaktad.rlar. Di.er

yanda ise Rusya ve .ran Hazar Denizi�fne

k.y.s. olan be. ulke aras.nda

bir fikir birli.i olu.madan Trans Hazar

Do.al Gaz Boru Hatt.�fn. in.as.na

.iddetle kar.. c.kmaktad.rlar. Rusya

ve .ran bu kar.. c.k..lar.n.n cevresel

faktorlerden kaynakland...n. .srarla

vurgulamaktad.rlar.

.ran�f.n Hazar Denizi ile ilgili arguman.na

gore, Hazar Denizi ile ilgili

cevresel konular en onemli konulardan

biridir ve Hazar Denizi, cevre

kirlili.ine yol acabilecek her tur kayna.a

kar.., ozellikle petrol ve do.al

gaz uretimi ve ta..mac.l...ndan kaynaklanabilecek

kirlili.e kar.. korunmal.d.r.

.ran, petrol urunlerinin Hazar

Denizi yata..ndan boru hatlar. yoluyla

ta..nmas.n.n Hazar Denizi

cevre sa.l... icin buyuk tehdit oldu.unu

ve bu tehdidin giderilmesi gerekti.ini

savunmaktad.r. Bu konuda

ortaya konan argumanlardan biri de

Hazar Denizi�fnin suyunun yuksek

oranda a..nd.r.c. oldu.u ve geri

donu.u olmayan cevresel felaketlere

yol acabilme riski bulundu.udur. Bu

noktada .ran, boru hatt. in.as.n. daha

kolay ve ekonomik ac.dan daha

uygun .ekilde gercekle.tirmek icin

petrol ve do.al gaz boru hatlar.n.n

.ran�f.n k.y. sular.ndan gecmesi gerekti.ini

belirtmektedir. .ddia edildi.i

.ekliyle cevre sorunu, Bat. ile

s.n.rland.r.lm.. ili.kileri nedeniyle,

.ran taraf.ndan Avrupa Birli.i�fne

do.al gaz ihracat. ile ilgili projelerin

d...nda tutulma kayg.s.n. gizlemenin

bir yolu olarak kullan.lmaktad.r.

Benzer .ekilde Rusya da Hazar Denizi�fnin

kapal. bir su kutlesi olmas.ndan

hareketle, Trans Hazar

Do.al Gaz Boru Hatt.�fndan kaynaklanacak

herhangi bir kirlili.in bir c.k..

yolu bulamadan (ki bu durumun,

bolgedeki yuksek sismik hareketlere

ba.l. olarak ortaya c.kmas. yuksek

bir ihtimaldir) bu denizin sular. icinde

kalaca..n. savunmaktad.r. Asl.nda

Rusya ve .ran do.al kaynaklar.n

da..l.m.n. kontrol etme yoluyla Hazar

bolgesindeki do.al gaz ve petrol

ihracat.nda temel aktorler olarak

kalmaya devam etmek istemektedirler.

Sonuc olarak, Hazar bolgesi

kaynaklar.n.n c.kar.lmas.ndan kaynaklanan

cevresel sorunlar, Hazar

Denizi bolgesi ile ilgili jeopolitik ve

ekonomik tart..malardan ayr. olarak

ele al.namaz.

. ABD Ba.kan. Barack Obama

.ran�fa yonelik politik ve ekonomik

yapt.r.mlar.n bir y.l daha

uzat.ld...n. ac.klam..t.r.

. Ermenistan Cumhurba.kan. Serj

Sarkisyan parlamenter sisteme

geci. ile ilgili anayasal reformlar.

kabul etmi.tir. .lgili reform, ulkede

yap.lacak tarihi henuz belirlenmemi.

olan bir referandum ile onaylanacakt.r.

. .zlanda Hukumeti 2009 y.l.nda

gercekle.tirdi.i AB ba.vurusunu

resmi olarak geri cekmi.tir.

. Avrasya Ekonomi Komisyonu

Kurulu toplant.s.nda Avrasya Ekonomi

Birli.i bakanlar. ve temsilcileri

ortak elektrik piyasas. tasla..n.

onaylam..lard.r.

. AB ile Orta Asya Ulkeleri (Kazakistan,

K.rg.zistan, Tacikistan, Turkmenistan

ve Ozbekistan)

aras.ndaki .kinci Ust Duzey Guvenlik

Zirvesi Tacikistan�f.n ba.kenti

Du.anbe�fde yap.lm..t.r. D..

i.leri bakanlar. temsilcileri duzeyinde

gercekle.tirilen Zirve�fye Afganistan

da ozel misafir (kat.l.mc.)

olarak davet edilmi.tir.

. Rusya Cumhurba.kan. Vladimir

Putin, K.rg.z.stan Cumhurba.kan.

Almazbek Atambayev ile goru.mu.tur.

Bu toplant., iki lider

aras.nda 2015 ba..ndan bu yana

gercekle.tirilen ikinci toplant.d.r.

. Ozbekistan Demokrat Halk Partisi

ve Ozbekistan Sosyal Demokratik

Adolat Partisi�fne ait parti gruplar.

Demokratik Gucler Bloku�fnun

kar..s.nda olacaklar.n. duyurmu.lard.r.

. ABD Balt.k�fda 3000 piyade askeri

birimini mevzilendirmeye ba.lam..t.r.

Bu cercevede Letonya,

Litvanya ve Estonya ile uc ayl.k

al..t.rma sureci uygulanacakt.r.

Letonya, Riga liman.na ABD taraf.ndan

tank dahil 120�fden fazla

z.rhl. arac.n teslim edildi.ini do.rulam..t.r.

. IMF, Ukrayna�fn.n uygulad...

kurtarma paketi cercevesinde

Kiev�fin kreditorlerden 15.4

milyar dolar alabilece.ini tahmin

etmektedir.

. Avrupa Merkez Bankas.�fn.n devlet

tahvili sat.n alma program.n. ba.latmas.n.n

ard.ndan Euro ABD

dolar. kar..s.nda son 12 y.l.n en

du.uk seviyesine gerilemi. ve

1.0560 ABD dolar.na du.mu.tur.

. KazMunaiGas .irketi, 2014 y.l.nda

.irketin Ke.if ve Uretim kar.n.n 47

milyar KZT oldu.unu ve bunun,

2013 y.l.nda 142 milyar KZT olan

kar miktar.ndan %67 oran.nda

daha du.uk oldu.unu duyurmu.tur.

. Turkmenistan�fda do.al gaz uretimi

2015 y.l.n.n ilk iki ay.nda 2014

y.l.n.n ayn. donemine k.yasla

%5.2 oran.nda artm..t.r.

. .ran Cumhurba.kan. Hassan

Rouhani�fnin A.kabat�fa yapt...

resmi ziyarette iki ulkenin liderleri

onumuzdeki 10 y.l icinde aralar.ndaki

ticareti 3.7 milyar dolardan

60 milyar dolara c.karmaya

karar vermi.lerdir.

. Almanya�fn.n ikinci en buyuk bankas.

Commerzbank .ran ve Sudan�fdaki

i.letmelere yonelik ekonomik

yapt.r.mlar. ihlal etti.i gerekcesiyle

ABD otoritelerine toplam

1.45 milyar dolar odeme yapmay.

kabul etmi.tir.

. 2013 y.l.na k.yasla 2014 y.l.nda

Rusya�fdan Ozbekistana�fa gonderilen

i.ci gelirlerinin %10 oran.nda

ve Tacikistan�fa gonderilen i.ci gelirlerinin

%6 oran.nda azald... belirtilmi.tir.

2014 y.l.nda Rus s.n.r

otesi i.ci gelirleri piyasas.nda 25

milyar dolar toplanm..t.r.

. Kazakistan Yat.r.m ve Kalk.nma

Bakan. Asset Issekeshev petrol

ve do.al gaz c.kar.lmas.na yonelik

olarak yeni bolgesel ke.if

cal..malar. icin 2015 y.l.nda devlet

butcesinden ve Milli Fon�fdan 3

milyar KZT yat.r.m yap.laca..n.

duyurmu.tur.

. Tacikistan Maliye Bakan. Tacik ve

.svicreli yetkililerin, Tacikistan�f.n su

sisteminin iyile.tirilmesi icin 9

milyon dolar tutar.nda yard.mda

bulunulmas. yonunde anla.ma

imzalad.klar.n. duyurmu.tur.

Tacikistan�f.n kuzey .ehirlerinde ve

Khorog�fda ya.ayan 140,000 Tacik

vatanda..na fayda sa.layacak

olan bu proje 2018 y.l.nda

tamamlanacakt.r.

. Euratom Macaristan�f.n Paks nukleer

santralini geni.letme ve

Rusya�fdan nukleer yak.t ithal etme

planlar.n. onaylamay. reddetmi.tir.

Avrupa Komisyonu sozcusunun

ac.klamalar.na gore; Macaristan

bu karar. temyize goturmeyi

planlamaktad.r.

. Turkiye�fnin Bat. Ege sahilinde

batan teknedeki 38 erkek, 2 kad.n

ve 11 cocuktan olu.an 51 Suriyeli

gocmen sa. olarak kurtar.lm..t.r.

. Irak ordusu ile birlikte I..D'e kar..

sava.an .ii milisler, kenti geri almakta

kararl. olduklar.n. soylediler.

. Turkmenistan Cumhurba.kan.

Gurbanguly Berdymukhammedov

Temmuz 2015�fden itibaren ulke

genelinde �ebar..c.l�f toplu mitinglerin

yap.lmas.na izin veren kanunu

imzalam..t.r. Yeni kanunun amac.

�gvatanda.lar.n bar..c.l amacla

toplanabilmelerine ili.kin anayasal

haklar.n. kullanabilmeleri�f olarak

belirlenmi.tir.

. USAID Kucuk ve Orta Boy

..letmelerde Kad.n Liderli.i Program.

taraf.ndan desteklenen 9.

Milli Giyim E.yas. Ticaret Fuar.

�eModa Endustrisi 2015�f, K.rg.z Hafif

Sanayi Giri.imleri Birli.i ev sahipli.inde

Bi.kek�fde duzenlendi.

Politika, D.. .li.kiler ve Guvenlik

Ekonomi, Finans ve Enerji

Toplum ve Kultur

Haz.rlayanlar: Lidiya Parkhomchik, Hayal Ayca .im.ek,

Juldyz Kanapiyanova, Saule Akhmetkaliyeva