İran’ın en büyük eyaleti İran Azerbaycanı. Büyük bir nüfusa sahip. Burada yoğunlukla Türkler yaşıyor; Azeri Türkleri. Azeri Türkleri ayrıca İran’ın başka bölgelerinde de karışık olarak dağılmış durumda. 1993 yılı nüfus istatistiklerine göre İran nüfusunun %37’sini Azeri Türkleri oluşturuyor. (kaynak www.akmb.gov.tr) Ciddi sıkıntıları da beraberinde yaşıyorlar. Anadillerinde eğitim yasak. Milli mülahazaları yasak. Siyasi örgütlenmeleri yasak. İran’ın yapılanmasında zaten Farısi olmayanlar devlet kademesinde sınırlı yerlere gelebiliyor. O da kendi milli kimliklerinden arınmış olmak şartıyla. Önceki yazılarımızdan birinde İran Azerileri’nin Sünni olduğu şeklinde bir tespit hatası yapmıştım ki, burada düzeltiyorum; bunlar da Şii mezhebinden. Ama Farısiler ile mezhepdeş olmaları onların da birinci sınıf vatandaş olmalarını sağlamıyor.

İran Azerbaycanı, aslında Bağımsız Azerbaycan’ın coğrafik olarak bir devamı. Ama Azerbaycan Devleti siyasi çekincelerinden dolayı onlarla hiç ilgilenmiyor yahut ilgilenemiyor. Aslında Azerbaycan’ın milli lideri ve ilk

cumhurbaşkanı merhum Ebulfeyz Elçibey’in idealinde birleşik Azerbaycan vardı. Ama bir hayal olarak kaldı.

Öte yandan İran Kuzey, Kuzeydoğu ve Batı’sından Türk Dünyasıyla kuşatılmış olduğundan dolayı parçalanma kaygısıyla İran Azerilerinin milli kimliğini yok sayıyor. Konunun Türkiye açısından da hassasiyeti var. Devletimiz bugüne kadar resmi olarak İran Azerileri ile ilgilenmedi; görmezden geldi. Sonuçta öyle veya böyle, İran’da büyük bir Türk nüfus var ve ciddi baskı ve sorunlar altındalar.

Ancak mesele bir başka yönüyle bakıldığında da çok dikkatli olmayı gerektiriyor. Evet Amerika’nın yayılmacı politikaları ve Büyük Ortadoğu Projesi kapsamında, İran şimdiki hedefi. Tabi İran, Irak ve Suriye gibi kolay lokma değil. İran, tarih ve devlet geleneği olan, imparatorluk mirası bulunan büyük bir ülke. Osmanlı ile sürekli çatışma ve rekabet yaşamış tarihinde. Türk ulusuyla bazen barışta bazen savaşta ama binlerce yıldır komşu ya da iç içe yaşamış bir ulus. Ve şu andaki stratejik ahvalde Türkiye için çok önemli. İran’ın milli bütünlüğü bizim için hayati bir öneme sahip. İşte bu aşamada Amerika’nın İran politikasında, öncelikle içten kışkırtarak zayıf düşürülme planı var. Bu noktada da İran Azerileri ilk akla gelen etnik grup. Büyük bir kışkırtma oyunutezgahlanmak isteniyor. İran’ın parçalanması Türkiye’ye de, Bağımsız Azerbaycan’a da yarar sağlamaz diye düşünüyorum. Velhasıl çok hassas bir strateji yürütülmesi gerekiyor. Amerika’nın oyununa gelmemek lazım.

Ama İran Azerbaycanı’nı da hiç unutmamak gerekir.

Nasıl ki Irak’ta bulunan Türkmenler ile devletimiz arasında hassas bir ilişki kurulmuşsa, aynı şekilde İran Azerleri

ile de öyle bir ilişki kurulabilir.