11/06/2010 10:28

10 Haziran büyük Kırgız yazar Cengiz AYTMATOV”un(1) vefatının 3. yıl dönümüdür. Bütün dünyada özelikle Türk Dünyası, Rusça”nın hakim olduğu büyük coğrafya ve bölge ülkelerinde bu ünlü yazar, entelektüel ve diplomata derin hayranlık, sevgi ve saygı duyulmaktadır. Dünya edebiyat tarihine altın harflerle adını yazdıran Cengiz AYTMATOV” un eserleri bütün dünyada 150”den fazla dile tercüme edilerek en çok basılan ve okunan eserler olarak dünya edebiyat tarihine kaydedilmiştir.



Cengiz AYITMATOV öylesine büyük ve önemli bir yazardır ki, 1963 yılında Sovyetler Birliliği”nin en prestijli edebiyat ödülü olan Lenin Edebiyat Ödülü”ne layık görülürken, Sovyetler Birliği”nin dağılmasından sonra da kendi ülkesi Kırgızistan”da, Türk Dünyası”nda ve çok büyük bir coğrafyayı kaplayan Rus dili hinterlandında en çok okunan ve beğenilen yazar unvanına sahip olmuştur. Edindiğim bilgilere göre zamansız vefatından sonra (10 Haziran 2008) da kitapları bütün dünyada ve özellikle demin işaret ettiğim büyük coğrafyada en çok okunan kitapların başında gelmektedir.



Cengiz AYTMATOV, 80 yıllık başarılı ve verimli yaşamı boyunca yüzlerce edebi makale, araştırma yazısı, yüzlerce dilde sayısız baskı yapan romanlar ortaya koymuş, Sovyetler Birliği”nin dağılması ve Kırgızistan”ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra diplomat kimliğiyle ülkesini Lüksemburg büyükelçisi, Avrupa Birliği, NATO ve UNESCO temsilcisi olarak başarıyla temsil etmiştir. Edebiyat alanındaki başarısını ülkesinin sosyal, ekonomik ve toplumsal sorunlarıyla ilgilenerek, gerçekçi çözümler ortaya koyarak devam ettirmiştir.



Cengiz AYITMATOV, Türk Dünyası”na ve ülkemize büyük ilgi ve alaka göstermekteydi. Kazakistan”da görev yaptığım Çimkent”te düzenlenen uluslararası bir konferansta kendisiyle tanışma şerefine erişmiş daha sonra Kırgızistan”da görev yaptığım esnada bu büyük yazarı ziyaret etme ve yüksek huzurlarında bulunma onurunu defalarca tatma mutluluğunu elde etmiştim. Kendilerinin ülkemize yönelik yakın ilgi ve alakasını Elazığ”da kendisinin de iştirak ettiği törenle bir parka adının verilmesini büyük bir sevinçle anlatmasına şahit oldum. Romanlarının Türk sinemacılar tarafından senaryolaştırılmasını ve özellikle Karadeniz Kıyıları”nda çekilmesini arzu etmekteydiler.



Cengiz AYTMATOV bir dönem Sovyetler Birliği vatandaşıydı. Sovyet yetkililer onun değerini bilmiş, kitaplarını bütün dünyaya tanıtmış ve devletin en yüksek ödülüyle onurlandırmıştır. Kendi ülkesi de bağımsızlıktan sonra onu, Avrupa devlet ve kurumları nezdinde büyükelçilik payesiyle görevlendirerek minnettarlığını göstermiştir. Bize gelince, öncelikle benim naçizane düşüncelerime göre Cengiz AYTMATOV Kırgızların, Rusça konuşanların ve Orta Asya”nın olduğu kadar, bizim de onur kaynağımız, yazarımız ve büyüğümüzdür. Kuşkusuz, ATATÜRK” ten sonra dünyada adı duyulan ve tanınan en önemli TÜRK soylu kişidir. Fazlasıyla hak ettiği Nobel Edebiyat Ödülü”nün kendisine verilmemesi Nobel Komitesi”nin ayıbı ve kurumun eksikliğinin bir göstergesidir bence.



Kırgızistan”ın başkenti Bişkek”te bulunan Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi”nde Genel Sekreter olarak görev yaptığım sürede bu büyük değerimize yönelik pek çok girişimim oldu. Adının üniversite kampüsüne verilmesi konusundaki girişimlerim olumlu sonuç verdi, üniversite senatosunun kararı ve dönemin Devlet Başkanı”nın onayıyla Cal adındaki kampüsün adı Cengiz AYTMATOV olarak değiştirildi. Ne yazık ki kendisinin dev bir heykelinin Edebiyat Fakültesi”nin önündeki meydana dikilmesi ve roman kahramanlarının adının kütüphanelere ve konferans salonlarına verilmesi konusundaki ısrar ve tekliflerim dönemin yöneticilerinin olumsuz yaklaşımıyla akim kaldı.



Dünyaca ünlü bu büyük yazarımızın hatırasını zinde tutmak ve minnettarlığımızı belirtmek üzere bir kampanya başlatılmasını öneriyorum. Cengiz AYTMATOV ismi ülkemizdeki fen edebiyat alanı ağırlıklı eğitim veren bir üniversiteye verilsin. Bu, mevcut üniversitelerden biri veya önümüzdeki dönemlerde eğitime başlayacak olan bir üniversite olabilir. Bu kampanyanın yapılması yönündeki önerimim nedenleri:



1- Cengiz AYTMATOV Türk Dünyası”nın ortak değeridir. Bu bizim ona karşı gönül borcumuzdur.



2- Cengiz AYTMATOV bizimle Orta Asya Türki Devletler arasındaki en önemli kültürel bağ ve köprüdür. Bizimle Kırgızlar arasında sağlam, yeni bir dostluk köprüsünün kurulması anlamını taşıyacak.



3- Ülkemizde bir üniversitenin adının Cengiz AYTMATOV olarak konulması Kırgızistan”da olduğu kadar Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan ve Tacikistan kamuoylarında ve entelektüel çevrelerinde büyük yankı yaratacaktır.



4- Orta Asya”daki bütün devletlerin üniversiteleri, öğretim üyeleri, bilim adamları, aydınları ve öğrencileri bu üniversiteye ilgi ve yakınlık duyacaktır.



5- Orta Asya”daki yazarlar, edebiyatçılar, siyasiler ve halk yığınları bu girişimden fazlasıyla memnun kalacak ve ülkemize duyulan sevgi ve yakınlık kat kat artacaktır.



6- Kuşkusuz ülkemizdeki aydın, yazar ve özellikle Türk Dünyası”na gönül vermiş aydınlarımız, fikir adamlarımız ve bilim çevrelerimiz bu girişimden mutlu olacaklardır.



7- Gerçekleştiği takdirde Cengiz AYTMATOV Üniversitesi Türk Dünyası Edebiyatı ve zengin Türkoloji sahasında fakülteler, bölümler, araştırma merkezleri ve enstitülere sahip uzman ve saygın bir eğitim kurumu haline gelecektir.



8- Cengiz AYTMATOV”un eserleri bu üniversitede araştırılacak, bilimsel tezlere konu olacak ve dünyaca ünlü bu yazarımızın eserlerinin, eserleri hakkında yazılanların orijinal haliyle toplandığı bir merkez konumuna gelerek Cengiz AYTMATOV Müzesi”nin de temeli olacak.



9- Önümüzdeki dönemlerde bu proje, gerçekleştirildiği taktirde, Kazak yazar ve büyük alim Abay KONANBAYEV, Jambul, Muhtar AVEZOV, Özbek Ali Şir NEVAİ, Türkmen MAHTUMKULU ve tabi ki Azerbaycanlı Bahtiyar Vahabzade, Mehmet Hüseyin ŞEHRİYAR ve nice büyük değerlerimiz için gerçekleştirebilir.



Bu kampanyayı Türk Dünyası”na gönül vermiş devlet adamlarımızın, bilim adamlarımızın, gazeteci ve yazarlarımızın ve kalplerinde TÜRK DÜNYASI ateşi olan herkesin desteklemesi önemlidir. Şahsen tanışma şerefine eriştiğim bu kişilerden kampanyaya sahip çıkmalarını arzulamaktayım. Adlarını yazdığım ülkemizin en önemli bilim adamları, Türk Dünyası”na sevgi besleyen, önemseyen ve yazdıklarıyla, düşünceleri ve yaptıklarıyla bu alanda kalıcı eserler bırakan değerli büyüklerimin yol göstermeleri ve katkıları kampanyaya çok önemli katkı sağlayacaktır. Bu doğrultuda ülkemizde konuyla ilgilenen kesimlerden bu kampanyaya önderlik yapmalarını ve eksik görülen hususların tamamlanması için inisiyatif kullanmalarını saygıyla arz ederim.

Kara_agacli@yahoo.com





1- Cengiz Aytmatov: Dünyaca ünlü bu yazar 12 Aralık 1928 yılında Kırgızistan”ın Talas iline bağlı Şeker köyünde dünyaya geldi. On dört yaşında köyündeki köy sekreterliğinde işe başladı. Burada tarım makinelerinin sayımı ve vergi tahsildarlığı gibi işlerde çalıştı. Tahsiline devam etmek için Kazakistan”a giderek Cambul (Taraz) eyaleti Veteriner Teknik Okulu”nda okumaya devam etti. Daha sonra Bişkek”e giderek burada Furunze Tarım Enstitüsü”ne devam etti. Ardından buradaki Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü”nde tahsilini sürdürdü. 1956 yılında Moskova”ya giderek oradaki edebiyat çevreleriyle tanıştı. Bu yıllarda Pravda gazetesinde (S.S. C. B. K. P. Y. O.) yazı yazmaya başladı. Yazdığı eserleriyle üne kavuştu. 1957 yılında Sovyet Yazarlar Birliği üyeliğine kabul edildi. 1963 yılında Sovyetler Birliği”nin en prestijli edebiyat ödülü olan Lenin Edebiyat Ödülü”nü alarak edebiyat dünyasının ilgisi çekti. Yapıtları bütün dünyada ilgi görerek yüz ellinin üstünde dile çevrildi. Sovyetler Birliği”nin dağılması ve Kırgızistan”ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra ülkesine geri döndü. Kırgızistan”ın Lüksemburg büyük elçisi olarak devletini temsil etti. Daha sonra Avrupa Birliği, NATO, UNESCO ve Benelüks ülkelerinde Kırgızistan”ın temsilciliğini yaptı. Cengiz Aytmatov “Gün Olur Asra Bedel” romanından uyarlanan filimin çekimleri için gittiği Rusya”nın Tataristan Cumhuriyeti başkenti Kazan”da 16 Mayıs 2008 günü rahatsızlanarak hastaneye kaldırılmıştır. Böbrek yetmezliği teşhisiyle tedavi için Almanya”ya götürülmüştür. Almayanın Nürnberg kentindeki Nord”da tedavi gören Cengiz Aytmatov ağırlaşarak komaya girmiştir. 10 Haziran 2008 tarihinde Nürnberg”de yaşamını yitirmiştir. Naşı muazzam bir devlet töreniyle halkın büyük katılımıyla Bişkek”teki ebedi ıstırahatgahına nakledilerek defnedilmiştir. Eserleri: Dağlar Devrildiğinde, Kızıl Elma, İlk Tumalar, Gün olur Asra Bedel, Cengiz Hana Küsen Bulut, Beyaz Gemi, Hiroşimalar Olmasın, Selvi Boylum Al Yazmalım, Çocukluğum, Elveda Gülsara, İlk Öğretmenim, Cemile, Yüz Yüze, Zorlu Geçit ve Toprak Ana.