Hakas Cumhuriyeti’nde Türk Yazı ve Kültürü Günleri Resmi Olarak Kutlanmaya Başlandı

Türk Yazı ve Kültürü Günleri bayramı Rusya Federasyonu içerisinde Sibirya’nın güneyinde bulunan Hakas ülkesinde aslında çok uzun sayılabilecek bir geçmişe sahiptir. Bu bayram cumhuriyet çapında 2004 yılı itibariyle dokuzuncu kez kutlanmıştır. Bu kutlama günlerinde Hakas Cumhuriyeti’ndeki bölge ve şehirlerde çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Bu yıl ise bu bağlamdaki kutlamaların özelliği, bunların artık resmi olarak bayram statüsüne alınarak kutlanmakta olmalarından kaynaklanmaktadır. Yani, Rusya Federasyonu içerisinde bulunan 10 Türk cumhuriyetinin arasında Hakas Cumhuriyeti bir ilke imza atarak bu bayramı resmi bir statü çerçevesine oturtmuş oldu. Yakında komşu Tıva Cumhuriyeti tarafından da bu yönde bir girişimde bulunması beklenmektedir.

Daha önce, resmi olmadığı halde, Hakas Cumhuriyeti’nde Slav Yazı ve Kültürü Günleri kadar geniş katılımlı bir biçimde kutlanma geleneğine sahip bulunan bu bayram dokuzuncu kez kutlandığı bu yıl Hakas Cumhuriyeti Yüksek Konseyi (parlamentosu) tarafından 23 Haziran 2004 tarihinde, Hakas Yazarlar Birliği, Hakas Cumhuriyeti Hükümeti, Hakas Dil, Edebiyat ve Tarihi Bilimsel Araştırma Enstitüsü, Hakas Aksakallar Kurulu, Hakas Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı, Hakas Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, N.F. Katanov Hakas Devlet Üniversitesi Sayan-Altay Türkiyat Enstitüsü ve diğer Hakas sivil toplum kuruluş ve hareketlerinin girişimleriyle ortaya çıkan kanun tasarısı “Türk Yazı ve Kültürü Günü”, 095 (435) sayılı kanun olarak kabul edildi.

Bu kanuna göre bu bayram her yılın Eylül ayının üçüncü Pazar gününde kutlanacaktır. Daha doğrusu bu bir ay boyu süren bayramlar silsilesinin yalnızca başlangıcı yada açılıdır. Eylül ayının seçilmesindeki neden ise Hakas Türkleri için önemli olan güz eşitlik günü olarak bilinen 22 Eylül tarihidir. 22 Mart, 22 Haziran ve 22 Aralık gibi bu tarih de eski Türk inancı Kamlıkta sayılan ve kutlanan bir gündür. Dolayısıyla, Hakas ve hatta eski Türk gibi adların bu bayrama verilmeyip doğrudan Türk adının, dünyada ve Hakas ülkesinde yaşayan bütün Türkleri kapsaması ve de zaman köprüsünde kuşaklar arası bütünlüğü koparmayarak bütün tarihlerdeki Türklüğü içine alabilmesi açısından kullanıldığı bu ulu günün kutlanması doğanın gidişatına uygun bir hale getirildiğini, bölyece de eski Türk geleneklerine uyulmuş olduğunu görebiliriz.

Eylül ayının seçilmesindeki bir başka önemli neden ise, günümüz bilim dünyasında çok iyi bilinen ve birçok araştırmalara konu olan eski Türk yazısının dikili taşların üzerindeki örneklerin tarihte ilk kez Hakas Türklerinin yaşadığı bölgede 1721 yılının Eylül ayında bulunmuş olması olgusudur. Yani, görüldüğü gibi, Hakas ülkesinin Uybat bozkırında bulunan ve 2001’de keşfedilişinin 280. yıldönümü Uluslar arası TÜRKSOY Teşkilatının da etkin bir biçimde katılarak gerçekleştirilen eski Türk yazıtları, Türk yazı ve kültürü günleri için önemli bir tarihsel alt yapısını oluşturmaktadır.

Bununla birlikte Slav yazı ve kültürü günlerinin kutlandığı Hakas Cumhuriyeti’nde, Türk yazı ve kültürü günlerini kutlama geleneğinin başlatma noktasında en etkin gönüllülerden biri olan çalışmalar yürüten Hakas Yazarlar Birliği Tanıtım Bürosu Başkanı Yuri Zabelin, Rusya Federasyonu içerisinde en kalabalık ikinci etnik topluluk olan Türklerin tarihin ve kültürün gelişmesine sağlamış olduğu önemli katkılarının görmemezlikten gelinmesinin haksızlık olacağını ve bu bayramın Hakas ülkesinde resmi kanun düzeyinde kabul edilmesinin bu konuda iyi bir gelişme olduğunu, bu adımın ülkede yaşayan farklı etnik toplulukların arasındaki anlayış ve farklılıkların hoşgörüsü üzerine kurulu diyalogun gelişmesine yönelik olarak önemli bir katkı sağlayacağını ve de halkların kendi dil, yazı ve kültürünü koruyarak çeşitli araştırmalar ve uygulamalar yoluyla geliştirmesi yönünde olumlu bir özendirme olacağını belirtti.

Bu yıl (2004 yılı) artık resmi olarak kutlanan Türk yazı ve kültürü günleri çerçevesinde bir ay boyunca Hakas Cumhuriyeti’nde çeşitli etkinlikler kutlandı. Bu etkinlikler çerçevesinde Askiz bölgesinde ise Hakas Türkleri için kutsal olan “Uluğ Hurtuyah Tas” (Ulu Tanrıça Taş) müze kompleksinin açılışı gerçekleştirilmiştir. Bu dikili taş elli yıl önce yerinden koparılıp bilimadamlarınca Hakas Yöre Bilimi Müzesine götürülmüş, ancak son yılların Hakas sivil toplum kuruluşlarının yoğun çalışması sonucu yeniden öz yerine iade edilmiştiri.

Türk yazı ve kültürü günlerinin, Türklerin en eski beşiği ve ata yurdu olan Sayan-Altay dağları bölgesinde kutlanması, aslında zaman içerisinde koparılan bağların Türk kuşakları arasında yeniden kurulmasına yönelik olarak ortaya konulan önemli mihenk taşlardan biri olduğunu söylemek olanaklıdır