Başkent Günlüğü / Necdet Buluz

e.mail: necdetes@mynet.com



Nevruz’un özel yemeği:

Sümölök(Kırgızistan)…



Nevruz Bayramı ile ilgili daha önce yazmamız gereken bir yazıyı gecikerek de olsa yazmak istedik. Gündemin yoğunluğu nedeni ile geciktirdiğimiz bu yazıda Nevruzun Kırızistan’da yapılan özel yemeği sümölök’ten söz edeceğiz. Bu tatlı yemeğine sümelek de deniliyor.

Nevruz, Doğu kültürlerinde “Yeni Gün” demektir. Nevruz, Hicri veya Şemsi takvime göre yeni yılın başlangıcı sayılmaktadır.

On iki hayvanlı eski Türk takviminde ise, gece ile gündüzün eşit olduğu 21 Mart günü “yılbaşı” olarak kabul edilmiş, Türk toplulukları arasında bu günde yeni yıl kutlamalarının yapıldığı anlatılmıştır.

Eski çağlardan beri Türkler arasında nevruz, bir bahar bayramı olarak kutlanmış, çeşitli tören, eğlence ve spor müsabakaları yapılmış, gelenek hâlinde devam ede gelmiştir.

Yine, kış mevsiminin sona erip baharın başladığı, tabiatın canlandığı, dirildiği 21 Mart’ta Doğu toplumlarında olduğu gibi Türkler arasında da bu günün bir “Bahar Bayramı” olarak kutlanıldığı çeşitli kaynaklarda yer almaktadır Bahar, hayatı yeniden başlatan, insanlara nasip, onların evlerine mutluluk, insanoğlunun gönlüne sevinç vererek hayatı sevmeyi, insanın gelecek için umutlanmasını sağlayan bir mevsimdir

Türk Dünyası uzmanı Shurubu Kayhan, her zaman olduğu gibi yine Türk dünyasına ılım tutacak bir yazıya imza attı. Nevruz nedeni ile sümölök yemeği ile ilgili derlediği bu yazıyı bazı eklemelerle biz de sizlerle paylaşmak istedik. Nu arada Kayhan’a da bu güzel yazısı için teşekkür ediyoruz.



Nevruz tüm Türk dünyasında kutlanan geleneksel bahar bayramıdır. 21 Martta gece ile gündüz eşitlenir ve yeni bir gün başlar. Nevruz da yeni bir gün, yeni başlangıç ve yeni bir yıl anlamına gelir ve o gün coşkuyla kutlanır.

Nevruzun halkın birlik, beraberlik ve barış içinde yaşamaları açısından önemli büyüktür.



Kırgızistan'da 20 Mart günü, Nevruz kutlamasından bir gün önce halk küslük ve dargınlığın sona ermesi için helâlleşme adetini gerçekleştirirler ve o gün tüm küslükler biter. Aynı gün halk bir araya toplanır ve Nevruz günü yenilecek olan geleneksel bayram yemeği sümölök için hazırlıklara başlarlar.

Sümölök buğdaydan yapılan karışık tatlı olup Nevruzun baş yemeğidir. Sümölök yapımı oldukça zahmetli olduğu için, Kırgız adetlerinde bir köy veya bir mahalle ortaklaşa yaparlar.

Sümölök her sene 20 mart günü sabah saat 10 – 11 gibi pişirilmeye başlanır. İlk olarak kızgın kazanda sıvı yağ kızdırılır. Yağının içerisine su eklenir. Bu işlem kazandaki yağın kıvamını iyice inceltir. Arkasından yavaş yavaş buğday unu ile 2 gün önceden hazırlanıp dinlendirilen buğday suyu ilave edilir. Un ve buğday suyu yavaşça ilave edilmelidir.

Bu arada iki kişi tarafından sümölök kazanı kaynayana kadar sürekli karıştırılmalıdır. Bir saatin sonunda kaynamaya başlayan sümölök ilk anda koyu çorba kıvamını alacaktır. Sümölök kaynamaya başladıktan sonra, kazanın altında yakılan odun ateşinin ayarı düşürülür. Orta derecede kaynamayı sürdürmesi sağlanır. 3 – 4 saat yalnızca yağ, un, buğday suyu ve saf sudan oluşan karışım durmaksızın karıştırılır. 4. saatin sonunda, kaynamakta olan sümölöğün içerisine 40 adet kabuğı kırılmamış ceviz atılır. Cevizlerin atılmasından sonra sümölöğün rengi kahverengine dönüşür. Cevizler sümölöğe renk ve lezzet katar.

Ayrıca cevizlerin atılmasından hemen sonra yıkanıp temizlenmiş 41 adet taş atılır. Taşlar orta büyüklüktedir. Kazanın dibine tortu birikmesini ve sümölöğün altının yanmasını engeller.

Gece saat 12 ye kadar kaynayan sümölök başında duran kişiler tarafından sürekli karıştırılır. Kazan karıştırma işi oldukça zordur. Koyulaşan kıvam ağırlaştıkça karışması da zorlaşır. Gece saat 12 de sümölök pişirenlerin en yaşlısı gelip kıvamını onayladıktan sonra sümölök demlenmeye bırakılır.

Demleme işi şu şekil yapılır. Ayrı bir kapta un ve su karıştırılır içerisine bir adet yumurta ve bir bardak tuzlu su ilave edilir. Hazırlanan karışım iyice karıştırılır kulak memesi kıvamındaki karışım kaynamakta olan sümölöğün içerisine ilave edilir 15 dakika daha karıştırılarak kazanın ağzı kapatılır, ocağın ateşi iyice azaltılır. Sabaha kadar demlemeye bırakılan sümölök artık açılmaya hazır hale gelir.



Kırgızlarda sümölök açma adeti büyük önem taşır. Sümölök yapımında yardımcı olan herkes kazanın etrafında toplanır ve dua edilir. Kapak açarken kim neye niyet ettiyse sümölöğe bakarken onu gördüklerini söylerler. Dualardan sona sümölöğü pişiren en yaşlı ve saygı duyulan kişi tarafından kapağı açılır ve dağıtılmaya başlanır. Sümölök renk olarak kahverengi lezzet olarak ise tatlıdır.



Nevruz kutlamaları sabahın erken saatlerinde sömölök yemeğini halka ikram etmekle başlar ve tüm gün geleneksel oyunlar şarkılar ve eğlenceler eşliğinde devam eder...

Kırgızistan’da nevruz bayramı, bayramın ruhuna uygun bir şekilde kutlanmaktadır. Bayram; bir ikram, hediyeleşme, neşe, sevinç, eğlence ve bir araya gelip hoşça vakit geçirme anlamlarına gelir.

Kırgızlar, sümölöğin aynı zamanda sağlık verdiğine de inanıyorlar. Genellikle de yaşlı ve hastalara Nevruz dışında da bu tatlı ve özel yemeği yaparak yediriyorlar.

necdetbuluz@gmail.com

www.facebook.com/necdet.buluz