Karakalpak Özerk Oblastı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Karakalpak Özerk Oblastı veya Karakalpak ÖO, (Rusça: Каракалпакская автономная область) Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti topraklarında Rusya SFSC'ye bağlı Kazakistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde kurulan Sovyet Sosyalist Özerk Bölge'dir. Başkenti Nukus'tur.



Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Karakalpak ÖB, 16 Şubat 1925 tarihinde kurulmuştur. 20 Temmuz 1930 tarihinde direk Rusya SFSC'ye bağlanmıştır. 20 Mart 1932 tarihinde yerini Karakalpak ÖSSC'ye bırakmıştır.



Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

[gizle] g t d Flag of the Soviet Union.svg Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin özerk cumhuriyetleri

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği

İsme göre

Abhazya Acara Başkurdistan Buryat1 Çeçenya-İnguşya Çuvaşistan Kırım Dağ Dağıstan Gorno-Altay Kabardiya Kabardey-Balkarya Kalmıkya Karaçay-Çerkezya Karakalpakistan Karelya Kazakistan (Kırgızistan) Komi Mari Moldova Mordovya Nahçıvan Kuzey Osetya Tacikistan Tataristan Türkistan Tuva Udmurtya Volga German Yakut

Sovyetler Birliği arması

Kuruluş

yılına göre



1918-1924 Türkistan

1918-1941 Volga German

1919-1990 Başkurdistan

1920-1936 Kazakistan (Kırgızistan)

1920-1924 Dağ

1920-1990 Tataristan

1921-1990 Acara

1921-1945 Kırım

1921-1991 Dağıstan



1922-1990 Yakut

1923-1990 Buryat1

1923-1940 Karelya

1924-1940 Moldova

1924-1990 Nahçıvan

1924-1929 Tacikistan

1925-1990 Çuvaşistan

1930-1992 Abhazya

1932-1992 Karakalpakistan



1934-1990 Mordovya

1934-1991 Udmurtya

1935-1943 Kalmıkya

1936-1944 Çeçenya-İnguşya

1936-1944 Kabardey-Balkarya

1936-1990 Komi

1936-1990 Mari

1936-1990 Kuzey Osetya

1944-1957 Kabardiya



1956-1991 Karelya

1957-1990 Çeçenya-İnguşya

1957-1991 Kabardey-Balkarya

1958-1990 Kalmıkya

1961-1990 Tuva

1990-1991 Gorno-Altay

1990-1991 Karaçay-Çerkezya

1991-1992 Kırım



1 1958'e kadar "Buryat–Moğol".

Stub icon Sovyetler Birliği ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

***

Karakalpakça

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Karakalpakça, Karakalpak Türkçesi

Қарақалпақ тили

Telaffuz Qaraqalpaq tili

Ana dili olanlar Özbekistan

Dönem 1993[1]

Dil aileleri

Türk lehçeleri

Kıpçak grubu

Karakalpakça, Karakalpak Türkçesi

Dil kodları

ISO 639-1 -

ISO 639-2 kaa

ISO 639-3 [[ISO639-3:kaa|kaa]]

Karakalpakça veya Karakalpak Türkçesi, diğerlerine göre daha az konuşura sahip çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Kıpçak grubuna ait bu lehçe. Bazı araştırmacılar tarafından Kazakçanın bir ağzı olarak görülür. Çünkü Kazakçaya oldukça benzemektedir. Alfabe, Kazak Kiriline çok benzemektedir. Özbekistan'ın kuzeyinde Karakalpaklar tarafından konuşulur. Karakalpakçayı bir Kazak ağzı olarak gören Türkologlar Karakalpakçaya Güney Kazakçası da derler.



İçindekiler [gizle]

1 Alfabe

2 Kazak alfabesiyle farkları

3 Özellikler

4 Kaynakça

5 Dış bağlantılar

Alfabe[değiştir | kaynağı değiştir]

Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.



Kiril Latin IPA Kiril Latin IPA Kiril Latin IPA

Аа Aa a Ққ Qq q Фф Ff f

Әә A‘a‘ æ Лл Ll l Хх Xx x

Бб Bb b Мм Mm m Ҳҳ Hh h

Вв Vv v Нн Nn n Цц* Cc ʦ

Гг Gg g Ңң N‘n‘ ŋ Чч* ch ʧ

Ғғ G‘g‘ ɣ Оо Oo o Шш SHsh ʃ

Дд Dd d Өө O‘o‘ œ Щщ* sh ʃ

Ее Ee e Пп Pp p Ъъ*

Ёё* yo jo Рр Rr r Ыы I‘i‘ ɯ

Жж Jj ʒ Сс Ss s Ьь*

Зз Zz z Тт Tt t Ээ Ee e

Ии Ii i Уу Uu u Юю* yu ju

Йй Yy j Үү U‘u‘ y Яя ya ja

Кк Kk k Ўў Ww w

Kazak alfabesiyle farkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.



Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı

Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.

Özbekçe'den Arapça-Farsça kelimeler almıştır.

Çoğul eklerinde Kazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakça'da "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.

Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakça'da "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"

Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...

Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...

Ayrıca Vikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.



1 - bir 2 - ici 3 - uc 4 - dord 5 - bess 6 - alty 7 - yedi 8 - sekiz 9 - doguz 10 - on 20 - yigrima 30 - ottuz 40 - kirk 50 - ellu 60 - altmus 70 - yedmus 80 - seksen 90 - dogsan 100 - yuz 1000 - min



Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ http://www.ethnologue.com/language/kaa

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Karakalpak vikipedi



***



Karakalpakistan

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Koordinatlar: 43°10′K 58°45′D (Harita)



Karakalpakistan Cumhuriyeti

Qaraqalpaqstan Respublikasi‘

Qoraqalpog'iston Respublikasi



Karakalpakistan



Bayrak Arma



Başkent

ve No‘kis (Nukus)

Resmî diller Karakalpakça, Özbekçe

Hükûmet Özerk

• Devlet Başkanı Musa Erniyazov

Nüfus

• 2005 tahmini 1.200.000

Para birimi Som (UZS)



Karakalpak Özerk Cumhuriyeti

Karakalpakya veya Karakalpakistan (Özbekçe: Qoraqalpog‘iston Respublikasi ; Karakalpakça: Qaraqalpaqstan Respublikasi‘), Özbekistan’a bağlı özerk bir cumhuriyettir. Özbekistan’ın batı kesiminde yer alır. Başkenti Nukus'tur. Karakalpakya, tarihsel Harezm topraklarını kapsar. Yüzölçümü 165.000 km'dir. Karakalpakistan'ın nüfusu yaklaşık 1.200.000'dir. Bu nufusun 400.000'i Karakalpak, 400.000'i Özbek, 300.000'i Kazak 100.000 bini de değişik unsurlardır.



Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Karakalpaklar

Karakalpaklar Kazak Türkleri'nin bir boyu olarak da kabul edilebilir.



Karakalpakistan, 1925 Nisan ayında Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin özerk bir bölgesiydi. Ancak bu özerk bölge 20 Temmuz 1930'da SSCB'ye devredildi. İki yıl sonra (20 Mart 1932) Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti statüsünü kazandı. Aralık 1936'da Özbekistan SSC'ne bağlandı.



Dil[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Karakalpakça

Karakalpakça, Türk Lehçelerinin Kıpçak grubuna girmektedir. Kazak ve Nogay lehçelerine de yakındır. Bunlar da yazı dilinde önce Arap alfabesini, 1928-1940 arası Latin alfabesini ve daha sonra Kiril alfabesini kullanmışlardır.



Karakalpakistan Cumhuriyeti ilçeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Karakalpakistan Cumhuriyeti idari bakımından 14 ilçe'ye bölünür.



İlçe Merkezi

Amuderya İlçesi Mangit

Beruni İlçesi Beruni

Çimbay İlçesi Çimbay

Ellikala İlçesi Bostan

Kegeyli İlçesi Kegeyli

Moynak İlçesi Moynak

Nukus İlçesi Akmangit

Kanlıgöl İlçesi Kanlıgöl

Konurat İlçesi Konurat

Karaozak İlçesi Karaozak

Şumanay İlçesi Şumanay

Tahtaköpir İlçesi Tahtaköpir

Dörtgöl İlçesi Dörtgöl

Hocayli İlçesi Hocayli

[gizle] g t d Özbekistan'ın en üst düzey idari birimleri

Başkent

Taşkent

Uzbekistan provinces.png

İller

Andican • Buhara • Cizzak • Fergana • Harezm • Kaşkaderya • Nemengan • Navoiy • Semerkant • Sirderya • Surhanderya • Taşkent

Özerk Cumhuriyet

Karakalpakistan

Kategori: Karakalpakistan