Kalmukya

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kalmukya Cumhuriyeti



Bayrak Arma

Bayrak Arma

Milli Marş: Kalmıkya Cumhuriyeti Millî Marşı

Konum

Kalmukya Cumhuriyeti

Kalmıkya

Yönetim

Ülke: Rusya

Federal Bölge: Güney Federal Bölgesi

Ekonomik Bölge: Güney Ekonomik Bölgesi

Başkent: Elista

Cumhurbaşkanı: Aleksey Orlov

Genel bilgiler

Yüzölçüm: 76.100 km² (29.382 sq mi)

Nüfus: 292.410

- Yoğunluk: 4 /km² (10 /sq mi)

Diğer bilgiler

Dili: Kalmukça, Rusça

Kuruluş tarihi: 1993

Kodu: 90

Kalmukya veya Kalmıkya (Kalmukça: Хальмг Таңһч, Rusça: Респу́блика Калмы́кия), Rusya Federasyonu'na bağlı bir cumhuriyettir. En dikkat çeken özelliği Avrupa sınırları içinde Budizm'in en yaygın din olduğu tek bölge olmasıdır.[1]



İçindekiler [gizle]

1 Tarih

2 Coğrafya

2.1 Zaman Dilimi

2.2 Nehirler

2.3 Göller

2.4 Doğal Kaynaklar

2.5 İkilim

3 Nüfus

4 Din

5 Notlar

6 Dış bağlantılar

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalmukların ataları Oyratlar, Güney Sibirya steplerindeki İrtiş Nehri kıyılarından Aşağı Volga bölgesine 1630 yıllarında gelmişlerdir. Volga deltası üzerinde kuzeyde Saratov’dan güneydeki Astrahan’a kadar olan geniş steplere yerleşmiş, burada Kalmuk Hanlığı'nı kurmuşlardır.



Yerleşmelerinden 25 yıl sonra Kalmuklar Rus Çarına bağlanmışlardır. Ruslarla anlaşma yaparak, Rusya’nın güney sınırını koruma karşılığında Rus sınır yerleşimlerinde ticaret yapma ayrıcalığı kazanmışlardı. Ancak bu bağlılık daha çok sembolik kalmıştır. Kalmuk hanları genellikle “Göçebelerin Büyük Yasası” (Iki Tsaadzhin Bichig) adını verdikleri kurallara göre kendi kendine yönetim uygulamışlardır.



18. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kalmukların içişlerine daha fazla karışmaya başlar. Bunun üzerine 1770 yılında son Kalmuk hanı Ubashi Han halkını anayurtları Cungarya’ya geri götürme kararı alır. Yaklaşık 168.080 kadar Kalmık Ubashi Han’ın liderliğinde Orta Asya’nın diğer ucundaki vatanlarına doğru yola çıkar. Yolda Kazaklar ve Kırgızlarla savaşan, bir taraftan da açlık ve susuzluğa maruz kalan Kalmıkların çoğu ölür. Aylarca süren zorlu yolculuğun sonunda yalnızca 66.073 kadar Kalmık, Mançuların denetimindeki Sincan’a ulaşır.[2]



Çariçe Katerina Kalmuk Hanlığını feshederek bölgeyi Astrahan valisine bağlar. Rusya’da kalan Kalmuklar savaşlarda Rusya adına savaşmış, yavaş yavaş yerleşik bir yaşam tarzını benimsemişlerdir. Ekim Devrimi'nden sonra çoğu Beyaz Ordu saflarında çatışan Kalmıklar yurtdışına kaçar. Kalmık diasporası Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra, Yugoslavya, Bulgaristan, Çekoslovakya ve Fransa'ya dağılır. Sovyet yönetimi geride kalanları sert bir şekilde cezalandırmış, on binlercesini idam etmiştir. Kalmukya 4 Kasım 1920'de, Sovyetler Birliği içinde özerk bir bölge olarak ilan edilir; 1935'te ise, özerk bir cumhuriyet olur. Stalin döneminde Budist manastırları kapatılır; Kalmuk dini metinleri yakılır; 1932-1933 yılları kollektivizasyon döneminde yaklaşık 60.000 kişi açlıktan ölür. II. Dünya Savaşı sırasında Kalmukya Nazi işgaline uğrar. 1943'te Sovyetler bölgeyi geri alır; Stalin Nazilerle işbirliği yaptıkları gerekçesiyle Kalmukların tümünün Orta Asya ve Sibirya'ya sürülmesini emreder. Yarısı, yolda; geriye kalanların büyük bir bölümü de Sibirya'da ölür. Ancak 1957'de Kruşçev’in izniyle yurtlarına geri dönebilimiştir. 1958'de Kalmıkya, yeniden özerk bir Sovyet Cumhuriyeti olur. Sovyetler'in çöküşünden sonra, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olarak varlığını sürdürmektedir.



Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Zaman Dilimi[değiştir | kaynağı değiştir]

RTZ2.png

Kalmıkya Moskova Zaman Dilimindedir (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD)





Kalmukya haritası

Nehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Önemli nehirleri:



Volga Nehri

Kuma Nehri

Manych Nehri

Göller[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalmukya Hazar Denizi kıyısında yer alır. Bundan başka Kalmukya sınırları içinde birkaç göl bulunur. Bunlar:



Manych-Gudilo Gölü

Sarpinskoye Gölü

Sostinskiye Gölleri

Tsagan-Khak Gölü

Doğal Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalmıkya’nın doğal kaynakları arasında kömür, petrol ve doğal gaz sayılabilir.



İkilim[değiştir | kaynağı değiştir]

Kalmukya karasal iklime sahiptir. Yazları çok sıcak ve kuru, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır.



Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: -7 °C

Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: +24 °C

Yıllık Ortalama Yağış: 170 mm (doğu bölgelerinde) - 400 mm (batı bölgelerinde)

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]



Kafkasya’nın etnik yapısı.

2002 istatistiklerine göre Kalmuklar nüfusun %53,3’nü oluşturmaktadır. Diğer gruplar Ruslar (%33,6), Darginler (7.295 ya da %2,5), Çeçenler (5.979 ya da %2), Kazaklar (5.011 ya da %1,7), Türkler (3.124 ya da %1,1), Ukraynalılar (2.505 ya da %0,9), Avarlar (2.305 ya da %0,8), Almanlar (1.643 ya da %0,6).



sayım 1926 sayım 1939 sayım 1959 sayım 1970 sayım 1979 sayım 1989 sayım 2002

Kalmuklar 107.026 (%75,6) 107.315 (%48,6) 64.882 (%35,1) 110.264 (%41,1) 122.167 (%41,5) 146.316 (%45,4) 155.938 (%53,3)

Ruslar 15.212 (%10,7) 100.814 (%45,7) 103.349 (%55,9) 122.757 (%45,8) 125.510 (%42,6) 121.531 (%37,7) 98.115 (%33,6)

Diğerleri 19.356 (%13,7) 12.555 (%5,7) 16.626 (%9) 34.972 (%13) 46.850 (%15,9) 54.732 (%17) 38.357 (%13,1)

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Halkın çoğunluğunu Tibet Budistleri ve Ortodoks Hıristiyanlar oluşturur. Ayrıca önemli miktarda da ateist bulunmaktadır. Kalmık disporası 1923'te Belgrad'da bir Budacı tapınağı kurmuş; ancak tapınak, savaşta yıkılmıştır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Belgrad Kalmuklarının çoğu, Almanya ve ABD'ye göçer. Günümüzde Kalmuklar, dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdadır. Kalmukların en yoğun yaşadığı Amerikan eyaleti olan New Jersey'de, bir Kalmuk Budist tapınağı bulunmaktadır. Kırgızistan’ın Karakol bölgesinde yaşayan "Sart Kalmuklar" ise Kırgız kültürüne uyum sağlayarak Müslümanlığa geçmişlerdir; Kırgızca konuşmaktadırlar.



Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Barbara Sundberg Baudot (2002). Google Kitap Candles in the dark: a new spirit for a plural world. University of Washington Press. s. 305. ISBN 9780295982922.

^ Ahmad Hasan Dani, Chahryar Adle, Irfan Habib, Karl M. Baipakov, History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century, UNESCO, 2003, sayfa 160

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Kalmukya ile ilgili medyaları bulabilirsiniz.

News Agency of the Republic of Kalmykia (also in Russian)

Kalmıkya Cumhuriyeti resimi sitesi (ayrıca Russian)

Official website of the Kalmyk diplomatic representation at the President of the Russian Federation (ayrıca Russian)

Official website of the Kalmyk State University

Ethnologue report on Kalmyk language

Forum of Kalmyk Internet Community

Web-Portal of the Interregional Not-for-Profit Organization "The Leaders of Kalmykia"

Mistaken Foreign Myths about Shambhala

The man who bought chess, The Observer 29 October 2006

The Buddhist hordes of Kalmykia, The Guardian September 19, 2006

Kalmyk Buddhist Temple in Belgrade (1929 - 1944)

Earth to Kalmykia, Come In Please The Economist December 18, 1997



KAYNAK:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kalmukya