Kansu Uygur Krallığı

Vikipedi, özgür ansiklopedi



Kansu Uygur Krallığı

←

848–1036[kaynak belirtilmeli] →

Başkent Belirlenmemiş

Dil(ler) Uygurca[kaynak belirtilmeli]

Din Mani dini, Tibet Budizmi

Yönetim kalıtsal Monarşi

Kağan

Türk tarihi

Mahmud al-Kashgari map.jpg

İlk Çağ[göster]

Orta Çağ[göster]

Yeni Çağ[göster]

Yakın Çağ[göster]

g t d



Uygurlardan sonra ortaya çıkan Turfan Uygurları ve Kansu Uygurları. Sarı renk: Günümüzde Türklerin yaşadığı yerler.

İçindekiler [gizle]

1 Bağımsızlığın sağlanması

2 Bağımsızlığın yitirilmesi

3 Kaynakça

4 Uygurların soyağacı

5 Ayrıca bakınız

Bağımsızlığın sağlanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Kansu Uygur Devleti, bir kısım Uygur soydaşı Kansu’da yerleşerek Çin ile ticari etkinliklerde bulunarak dostluk sağladı. Çin yöneticileri ile akrabalık bağı da edinmişlerdir. Ancak T’ang sülalesine karşı ayaklanmaların çoğaldığı 10. yüzyıl başlarında Kan-su Uygurları, bağlı oldukları ve merkezi Tun-Huang olan Çin askerî bölgesi ile ilgilerini kestiler. Burada 905 yılında asi bir general özerk devlet kurdu ve kendini "kral" ilan etti. “Batı Hanları’nın Altın-dağ Krallığı” adını verdiği bu devlete Uygurları bağlamak istemiştir.Kansu Uygurlarından Tegin adlı kumandan ordusuyla Tun-huang’ı kuşatarak,şehir halkını “kral”ı teslim etmeye zorlamıştı (911), bu olay üzerine Uygurların batı kolu da bağımsızlık kazanmıştır.



Bağımsızlığın yitirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kansu ve Tun-huang Uygurları, askeri başarı elde edememişlerdir. Bu nedenle haklarında fazla bilgi edinilememiştir. 10. yüzyıl başından itibaren Mançurya ve Kore kabilelerini toplayarak kuzeyde bir baskı ögesi olan ve özellikle Beş Hanedan On Krallık devrinde Çin’in bazı kısımlarını ele geçiren Kitanlar (sonraki Karahitaylar), sonunda bir hanedan (Liao Sülalesi, 907-1211) kurarak Kuzey Çin’de egemen oldukları zaman, Uygur Devleti Kitanların (940'tan sonra) ve 1028'de Tangutların kurdukları Batı Xia Hanedanı'nın egemenliğine girdi. Daha sonra 1226'da da Cengiz'in Moğol İmparatorluğunun egemenliğine girdi.



Kansu Uygurları, daha o zamanlardan beri “Sarı Uygurlar” diye bilinir ve hala Batı Çin'de varlıklarını sürdürmektedirler.[kaynak belirtilmeli]



Bu Uygurların torunları, sayıları birkaç bini bulan Sarı Uygurlar veya Yugurlar, eski ana dillerine ve geleneksel dinleri olan lama Budizmine sadık yaşarlar.[kaynak belirtilmeli]



Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, 2004, Bahaeddin ÖGEL (Prof. Dr.), Türk Tarih Kurumu Yayınları



Uygurların soyağacı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Uygur hükümdarlar listesi



Karluk







Uygur

(Dokuz Oğuz)







Başmil















































































































































































Uygur Kağanlığı

(Kül Bilge Kağan)

(744 - 840)





































































































































Karluk







































































































Karahanlılar

(840 - 1041)





Karahoca Uygur

(991 - 1211/1368)



Kansu Uygur

(905 - 1226)

































































Batı Karahanlılar

(1041 - 1089/1212)







Doğu Karahanlılar

(1041 - 1212)

***



ansu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Koordinatlar: 38°0′K 102°20′D (Harita)



Kansu Eyaleti

Çince : 甘肃省

Gānsù Shěng

Kısaltmalar: 甘 veya 陇 (pinyin: Gān veya Lǒng)

Gansu bu haritada renklendirilmiştir.

Adın kökeni 甘 gān - Ganzhou (Zhangye)

肃 sù - Suzhou (Jiuquan)

İdari birim türü Eyalet

Başkenti

(ve en büyük şehri) Lanzhou

ÇKP Komitesi Sekreteri Lu Hao

Vali Xu Shousheng (vekâleten)

Yüzölçümü 454.000 km² (7nci)

Nüfusu (2004)

- Nüfus yoğunluğu 26.190.000 (22.)

57,7 kişi/km2 (27nci)

GSYİH (2007)

- kişi başına CNY 269,9 milyar (26.)

CNY 10.335 (30ncu)

İGE (2005) 0,675 (orta) (28nci)

Başlıca etnik gruplar Han - %91

Hui - %5

Dongxiang - %2

Tibetli - %2

İl düzeyi 14

İlçe düzeyi 86

Belde düzeyi† 1344

ISO 3166-2 CN-62

Resmî websitesi

http://www.gansu.gov.cn

(Çince)

Kansu (Çince: 甘肃 / 甘肅; pinyin: Bu ses hakkında Gānsù (yardım·bilgi); Wade-Giles: Kan-su, Kansu veya Kan-suh) Çin Halk Cumhuriyeti'nde bir eyalettir. Kuzeyden Moğolistan, güneyden Çinghay ve Siçuan eyaletleri, doğudan Ningxia Özerk Bölgesi, Shaanxi eyaleti ve İç Moğolistan Özerk Bölgesi, batısından Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile çevrilidir. Dar bir koridor biçiminde oluşuyla yüzyıllarca Yukarı Huanghe (Sarı Irmak) bölgesi ve Çin'in batı kesimleri arasında geçit işlevi görmüştür. Türk soylu Sarı Uygurların yaşadığı Sunan Yugur Özerk yeri[1] buradadır.



İçindekiler [gizle]

1 Tarih

2 Doğal yapı

3 Demografi

4 Ekonomi

5 Galeri

6 Ayrıca bakınız

7 Kaynakça

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Kansu, Qin Hanedanı döneminde (M.Ö. 221-206) Çin topraklarına katıldı. Marco Polo'nun Çin'e girdiği yol olarak tanınan bölge, pek çok kişinin kişinin seyahat ettiği bir koridordu. Kansu adı Yuan Hanedanı döneminde, Ganzhou ve Suzhou bölgelerinin adlarından (1206-1368) oluşturuldu. 1644'ten 1911'e değin Qing (Mançu) hanedanının yönetiminde kalan Kansu'nun bu dönemde en ünlü yöneticilerinden olan Zuo Zongtang (1812-1885) Taiping ve Müslüman ayaklanmalarının (1862-1877) ardından yörede yarım yüzyıl boyunca barış sağladı. 1920'de, 20. yüzyılın en büyük deprem felaketlerinden biri maydana gelmiştir. Merkezi Kansu'nun doğusunda bulunan 8.6 şiddetindeki depremde yaklaşık 200,000 - 250,000 arasında can kaybı yaşanırken, pek çok kent ve kasaba haritadan silinmiştir.



Doğal yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kansu'da doğal yapının en belirgin özelliği platolardır. Kansu Koridoru olarak anılan bölge, Lanzhou'nun 192 km kuzeybatısındadır. Kansu'nun doğu kesimi Çin'in başlıca deprem merkezidir. Kansu'da yaz ve kış arasında büyük sıcaklık farklılıkları görülür.



Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük çoğunluğu Çinli (Han) olan (% 92) nüfus içinde Moğol, Türk ve Tibetli topluluklar da vardır.



Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Pamuk, keten yağı, karpuz, mısır ve darı başlıca tarımsal ticari ürünlerdir. Ancak Kansu ekonomisi büyük ölçüde madenciliğe dayanır. Petrol, kömür ve demir cevheri başlıca yeraltı kaynakları arasındadır. Çin'in bir nükleer enerji merkezidir.



Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

JiayuguanFort.jpg



Summer Vacation 2007, 263, Watchtower In The Morning Light, Dunhuang, Gansu Province.jpg



Cernuschi Museum 20060812 156.jpg



Daxia-River-Valley-panorama-5902+5903+5904+5905+5906.jpg

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Kansu ile ilgili medyaları bulabilirsiniz.

2010 Kansu heyelanı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ http://www.selenge.com.tr/index.php/kitaplar/34-aratrma-nceleme/282-sari-uygurlar



***



Kansu Uygur Devleti (Sarı Uygurlar)



Kırgızlar karşısında alınan mağlubiyetten sonra Uygurlar'ın önemli bir kısmı güneye Kansu bölgesine, geri kalanları da Tufan (Doğu Türkistan) bölgesine, yani İç Asya'ya göç etmişlerdir.



Kansu Uygurları uzun süre Çin dostluğuna dayanarak varlıklarını devam ettirmişlerdir. İç Asya'da bir nevi büyük şehir devletleri kurarak ve bilhassa kendilerini ticarete vererek yaşamışlardır. Dokuzuncu asrın ikinci yarısında Uygurlar yavaş yavaş Orta Asya İpek Yolu ticaretini ellerine geçirmeye başlamışlardır. Bu arada, Çin İmparatoru'na karşı ayaklanan Tun-huang bölgesi komutanı Uygurlar'a hükmetmek istemiştir. Fakat bu zoraki hakimiyet taraflar arasında sürtüşmelere sebep olmuştur. Bu sıralar Uygurlar'ın başında bulunan Tezin Kağan, Çin kumandanının karargahını basarak sahibine ağır bir darbe indirmiştir. Uygur kağanının 911'de kazandığı bu başarı Çin İmparatoru nezdinde kıymetini son derece artırmıştır.



Bu sırada Çin'de Tang hanedanı yıkılmış ve ülkeyi çoğu Türk asıllı "5 sülale" (906-960) idare etmiştir. Bu beş sülalenin ekseriyeti Şato Türkleri'nden geliyordu. İşte bu devirde Kansu Uygur Devleti kendisini müstakil bir siyasi teşkilat olarak kabul ettirebilmiştir.



Bu devirde. Tezin Kağan "dan sonra Uygurlar'ın başında Jen-mei Kağan bulunuyordu. Çin idaresi ile iyi geçinen bu kağan zamanında Uygurlar, bölgesinin ticaret hayatına daha çok hakim olmaya başlamışlar ve oldukça zengin olmuşlardır. Nitekim bu zenginlik Uygur kağanının Çin İmparatoru'na elçi gönderirken verdiği hediyelerin çeşitliliği ve kalitesinde açıkça görülmüştür. Uygur hediyelerinin içinde "Yeşim taşı. amonyak tuzu, kumaş, yeşil ve beyaz şap vb." bulunuyordu. Jen-mei"nin 924"de ölmesi üzerine yerine kardeşi Tigin Kağan, Uygurlar'ın başına geçti. Ne var ki bu hükümdarın da ömrü uzun olmamış ve 926'da ölmüştür. Tigin Kağan'dan sonra Adug (A-to-yü) Kağan başa geçmiş ise de, onun da ömrü uzun olmamış ve 928"de ölmesi üzerine yerine Jen-mei kağan olmuştur. Bu son Kağan'dan sonra Kansu Uygurları'nın başına hangi hükümdarlar geçti bilinmiyor. Devrin çin kaynaklarında konuyla ilgili bir bilgiye rastlanmamıştır.



Kansu Uygurları görüldüğü gibi büyük bir askeri varlık gösterememişler ve bu sebeple haklarında fazla bir bilgi edinmek mümkün olmamıştır. Kansu Uygurları sırasıyla Çin'in kuzeyine hakim olan Kıtanlar, Tangutlar ve Cengiz Han'ın Moğollarının idaresi altında yaşamışlardır. Kansu Uygurları daha o sıralardan beri "Sarı Uygurlar" diye anılmış ve hala Batı Çin sahasında yaşamaktadırlar. Bugün nüfuslarının 2 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir.



Kansu Uygurları askeri ve siyasi alanda büyük varlık göstermemekle birlikte ticaret ve kültür alanlarında oldukça başarılı olmuşlardır. Orta Asya İpek Yolunun geçtiği şehirlerin çoğuna hakim olan Uygurlar oldukça zenginleşmişlerdir. Bu zenginlik onları sanat ve kültür alanına yöneltmiş, Maniheizm'in de tesiri ile bu sahalarda oldukça başarılı olmuşlardır. Fakat her şeye rağmen Türk kültüründen ayrılmamışlardır.



Kaynakça

Kitap: DOĞU TÜRKİSTAN TÜRKLERİ TARİHİ

Yazar: Mehmet SARAY